مدتی هست که درگیر یک مفهوم هستم به نام «تراز»! اگر در کل اینترنت بگردید، هیچ سایتی را نخواهید یافت که یک تعریف مشخص و درست و قابل اعتماد از تراز در کنکور بیان کرده باشد! همه فقط نوشته‌اند: هر چه تراز در کنکور، بالاتر، بهتر!! (خیلی ممنون!!)

من نتیجه خواندن نزدیک به ده مطلب در مورد تراز را اینجا می‌آورم شاید به درد کسانی که احیاناً با طراحی سیستم‌هایی شبیه تستا درگیر هستند و یا حتی کنکوری‌ها بخورد:
چرا تراز اهمیت دارد؟
ببینید، برای اینکه افراد یک آزمون را رتبه‌بندی کنیم، شما چه راهی پیشنهاد می‌کنید؟

خوب، ممکن است بگویید هر کس هر نمره‌ای گرفت (که اصطلاحاً آن‌را «نمره خام» می‌نامیم) در رتبه بالاتری قرار بگیرد.

خوب، با این حساب مثلاً شما نمره ۱۷ می‌گیرید و در جایگاه اول قرار می‌گیرید اما فردای همان روز یک آزمون دیگر گرفته می‌شود و شما در آن آزمون هم ۱۷ می‌گیرید اما این بار در جایگاه آخر قرار می‌گیرید. چرا؟ چون دیروز سؤالات آسان بوده و امروز سؤالات سخت.

متوجه می‌شوید مشکل چیست؟ نمره ۱۷ شما یک بار ارزش بالاترین را داشت و یک بار ارزش پایین‌ترین! یعنی بحث این است که مثلاً ممکن است من در کنکور امسال نمره‌ام ایکس بشود و نفر اول کنکور بشوم. بعد کنکوری‌های سال‌های قبل بگویند چون آزمون آسان بوده ایشان نمره بالا گرفته و از این جور حرف‌ها…
یا مثلاً ممکن است شما ریاضی که درس با ضریب بالا است را خوب بزنید و نمره خوبی بگیرید اما در درس ادبیات هیچ دانشی نداشته باشید!

یک مشکل دیگر که تراز حل می‌کند این است: فرض کنید بخواهیم بر اساس «نمره خام» رتبه‌بندی کنیم. فرض کنید یک نفر در یک کلاس ۱۸ گرفته. آیا می‌شود گفت او نفر اول می‌شود؟ خیر! شاید آزمون آنقدر ساده بوده که همه افراد کلاس ۱۹ و ۲۰ گرفته‌اند و او آخرین نفر می‌شود! یعنی ۱۸ آن ارزشی که در آزمون‌های دیگر دارد را ندارد!

در بحث «تراز» (یا Balance) ما دنبال «یکسان‌سازی ارزش نمره» و «نرمال‌سازی» (Normalization) هستیم. یعنی ترازی که می‌گیرید همیشه ارزشش همان باشد و اینکه نسبت به «همه سؤالات» سنجیده شوید. در ترازبندی، تک‌تک سؤالات مهم می‌شوند (یعنی هر چه دیگران به آن سؤال، کمتر پاسخ صحیح دهند، ارزشش آن سؤال بالاتر می‌رود) و اینکه سطح بقیه افراد چطور باشد، روی تراز شما مؤثر است.

تراز، معمولاً عددی است بین 0 تا 10000 و ظاهراً گاهی اوقات روی 15000 هم تنظیم می‌کنند. (بسته به تعداد شرکت کنندگان)
فرمول به دست آوردن تراز هر درس چیست؟

برای به دست آوردن تراز کلی داوطلب ابتدا باید تراز او در هر درس را به دست آوریم.

تراز کاربر در هر درس طبق فرمول‌های زیر محاسبه می‌شود:

نمره خام در کنکور و آزمون‌های مشابه چطور محاسبه می‌شود؟

همانطور که می‌بینید برای محاسبه تراز، به «نمره خام» نیاز دارید. نمره خام همان است که شما بارها شنیده‌اید: اگر آزمون نمره منفی داشته باشد، باید تعداد گزینه‌های صحیح را بشماریم و به ازای هر ۳ غلط یکی از تعداد صحیح‌ها کم کنیم. سپس عدد را به تعداد کل سؤالات تقسیم کنیم و نتیجه را در ۱۰۰ ضرب کنیم تا یک عدد درصدی به دست آید. این می‌شود نمره خام شما در آن درس.

مثلاً اگر از ۲۵ سؤال، ۱۰ سؤال را صحیح بزنید و ۳ سؤال را غلط و بقیه را نزنید، نمره خام شما می‌شود:

(10-1)/25*100=36%

شاید فرمول راحت‌تر این باشد:

تراز چيست و به چه منظوري انجام مي شود؟

فرض نماييد از دانش آموزان كلاس شما آزمون عربي گرفته مي­شود وشما در اين كلاس نمره 14 كسب مي­نماييد وبا اين نمره شما نفر اول كلاس مي­شويد، يك بار ديگر از آن كلاس آزموني گرفته مي­شود و اين بار نيز شمانمره 14 كسب مي­كنيد با اين تفاوت كه نفر آخر كلاس مي­شويد. در هردو آزمون شما نمره 14 را كسب نموديد وليكن ارزش اين دو نمره يكسان نمي­باشد، كه اين موضوع يعني يكسان سازي ارزش نمرات موضوع مبحث نرماليزاسيون را مي­سازد.

به عبارتي ممكن است دقيقاً درصد نمرات خام كارنامه شما با درصد نمرات خام كارنامه دوست شما يكسان باشد وليكن رتبه شما يكسان نباشد، يعني در كنكور سراسري وآزاد هر تست كنكور ارزش خاص خود را دارد وارزش تست شمار­ه­ي 5 ادبيات با تست شماره 6 يكسان نمي­باشد وجالب است بدانيد آن تستي كه كمترين پاسخگو را دارد، ارزشمندتر است. از اين رو در مي­يابيد دروس رياضيات و فيزيك تجربي و همچنين شيمي گروه رياضي فيزيك ورياضي و آمار گروه انساني داراي ارزش بسيار بالاتري از ضرايب در نظر گرفته شده هستند و اين موضوع به صورت خيلي واضح در درس عربي عمومي ديده مي­شود.

لذا به هيچ وجه سعي نكنيد مبحث را صرفاً به دليل آنكه سخت مي­باشد از گردونه مطالعاتي حذف نماييد به طور مثال در درس معارف اسلامي حتماً يك تست كنكور مربوط به روايات و احاديث ويك تست كنكور مربوط به درس وصيت نامه­ ي امام خميني مي­باشد واين دو تست بيشترين ارزش را در ميان تستهاي معارف اسلامي دارا مي­باشند زيرا كمترين پاسخگو را دارند كه حتي شايد خود شما يا دوستان شما نيز دركنكور سال قبل به اين تست ها نتوانستند پاسخ صحيح بدهيد ….

بنابراين اين گفته عموم كه مي­توانيد تست هاي دشوار را رها نموده و به سراغ تست هاي آسانتر برويد … كاملاً غلط مي­باشد زيرا تست هاي دشوار به علت داشتن پاسخگوي كمتر از بيشترين ارزش در كنكور برخوردار مي­باشند.

چگونه تراز خود را در كنكور افزایش دهم؟

چند راه ساده برای افزایش تراز وجود دارد اگر نکات زیررا بادقت مطالعه کنید با کمی تفکر میتوانید از آنها استفاده کنید.

•قانون اول کاهش یا افزایش تراز جمعیت شرکت کننده در آزمون بستگی دارد . پس اگر رشته هایی را انتخاب کنید که در آن افراد کمتری ثبت نام کرده اند تراز آن رشته در سال آزمون شما پایین ترخواهد آمد.

•قانون دوم این مورددوم را کسانی که پزشکی و تجربی باهم امتحان داده اند درکارنامه های پارسال خود دیده اند.بعضی از دانش آموزان با مقایسه این دوکارنامه مشاهده کرده اند بااینکه درآزمون پزشکی به نسبت درصدهای بالاتری زده اند تراز پایین تری کسب کرده اند.جواب این معما در سطح علمی شرکت کنندگان آزمون است.هرچه سطح علمی رقبای شما بالاتر رود کسب ترازبالاترسخت تر میشود.

•قانون سوم ازموضوع بالا نتیجه دیگری نیز میتوان گرفت. (اگر شاگرد زرنگها اعتماد به نفس نداشته باشند و رشته های دیگری به جز خواسته خود انتخاب کنند, رشته های خوب برای دانش آموزان بااعتماد به نفس باقی میماند)

•قانون چهارم تراز با سطح علمی دانش آموز شرکت کننده درآزمون رابطه مستقیم دارد.خوشبختانه درآزمونهای دانشگاه هارشته های متفاوت باتغییر ضرایب آنها در هردرس آزمون اصطلاحا سخت و ساده میشود بنابراین جهت کسب تراز بالا با استفاده از توان علمی خودتان به تغییر ضرایب هردرس بیشتر توجه نمایید.

•قانون پنجم چند قانون بالایی زیاد ارتباط به درس خواندن نداشت و در واقع به استراتژی امتحان دادن بستگی داشت. اینم قانون آخر (هرچه بیشتر درس بخوانید تراز بالاتری بدست می آورید ) ولی معنی این قانون هم …..خوانی نیست هوشمندانه خواندن است فقط مطالعه صفحات زیاد و یا صرف ساعات زیاد نتیجه بخش نیست – هم میدانید و هم دیده اید ! – هوشمندانه خواندن را باید فراگرفت.

چند جمله ساده و کاربردی در مورد تراز
1.برای تطبیق تراز های موجود دررشته های دانشگاهی با سطح تحصیلی خودتان ابتداوضعیت علمی خود را در مقایسه با دانش آموزان دیگر بسنجید.
2.اگرفکرمیکنیدکه در آزمون های تستی مثل بقیه به سوالات جواب میدهید انتخاب ترازهای 5000 تا 5800 برایتان مناسب است.
3.اگر فکرمی کنید درآزمون های تستی همیشه بهتر از بقیه جواب میدهید انتخاب ترازهای 5800 تا 6300 برایتان مناسب است.
4.اگردر آزمون های آزمایشی همیشه رتبه و نمره خوب کسب میکنید ترازهای بالاتراز 6300 راانتخاب کنید.

در دانشگاه آزاد برای هر درس یك نمره تراز محاسبه می شود كه عددی است معمولاً بین 2000 تا 9000 .

انحراف از محدود ذكر شده به سمت بالا و پایین بسیار نادر است . از لحاظ آماری و علمی نمره تراز می تواند بین منفی بینهایت تا مثبت بینهایت باشد .

نمره تراز 7000 برای یك درس بسیار ایده آل است و نشانگر اینكه رتبه فرد در این درس بالاست . البته دقت كنید كه برای مثال در درسی مثل ریاضی ، شما با درصدی مثل 50 به تراز 7000 می رسید. ولی در درسی مثل معارف به درصدی حدود 80 نیاز دارد  .

نمره تراز بین 5000 تا 6000 معمولاً درصدهایی هستند كه ارزش متوسطی دارند .

نمره تراز حدود 3500 نشانگر این است كه درصد فرد مورد نظر در حدود صفر بوده است .

درصد صفر ، ولی تراز 3500 ؟؟!

حتماً تا به حال فهمیده اید كه به دست آوردن تراز 3500 كار ارزشمندی نیست . در واقع شما سوالات یك درس پاسخ ندهید ، تراز شما در همین حدود خواهد شد . نكته دیگر اینكه درصدهای منفی باعث افت بیشتر نمره تراز خواهد شد .

منبع: سایت آفتاب