انتخاب رشته، انتخاب آینده شماست. پاسخ‌گویی دقیق و شفاف به 6 سؤال زیر، کلید موفقیت شما در انتخاب رشته‌ی صحیح است؛ اما ابتدا باید یک اشتباه بزرگ را تصحیح کنیم.
تصحیح یک اشتباه بزرگ برای انتخاب رشته‌ی موفق:
بعضی از دانشآموزان تصور میکنند برای یک انتخاب رشته‌ی خوب، مهم‌ترین چیز کارنامه و نمرات و رتبه‌ی کنکور است. آن‌ها بیش از آن‌که به خودشان، اهدافشان و آینده‌شان فکر کنند، به نظر دیگران و اهمیتی که مردم جامعه به رشته‌های مختلف می‌دهند توجه میکنند؛ اما موضوع اصلی برای یک انتخاب رشته‌ی صحیح این است که خودتان و اهدافتان را خوب بشناسید. موضوع اصلی انتخاب رشته، خود شما هستید. من 6 سؤال طرح کرده‌ام که اگر بتوانید به این 6 سؤال پاسخ دقیق و واضحی بدهید انتخاب رشته‌ی خوبی خواهید داشت.
این سؤال‌ها برای خودشناسی شما در زمینه‌ی انتخاب رشته تنظیم شده است. هر چه پاسخ‌های شما دقیق‌تر و واضح‌تر باشد، شناخت شما از خودتان و اهدافتان روشن‌تر است و در نتیجه انتخاب بهتری خواهید داشت.
لطفاً سؤال‌ها را با دقت بخوانید و خوب فکر کنید. با پدر و مادر خود نیز مشورت کنید؛ زیرا آن‌ها روحیات و ویژگی‌های شخصیتی شما را بیش‌تر و بهتر می‌شناسند و می‌توانند به شما در شناخت خودتان کمک کنند.
سؤال 1: آیا می‌دانید می‌خواهید کدام رشته(های دانشگاهی را انتخاب کنید؟
آیا شما جزء افرادی هستید که فقط و فقط یک رشته را مد نظر دارید؟ آیا دو رشته را انتخاب می‌کنید؟ شاید سه رشته مد نظرتان باشد؛ این سه رشته به ترتیب اولویت چگونه هستند؟ آیا علایق متنوعی دارید؟ آیا رشته‌های مختلف برای شما چندان تفاوتی با هم ندارند؟ آیا تردید دارید و دقیقاً نمی‌دانید که کدام رشته(ها) را ترجیح می‌دهید؟
اگر دو یا چند رشته را انتخاب می‌کنید باید به انتخاب شهر و دانشگاه هم فکر کنید. آیا فقط در شهر خودتان انتخاب رشته خواهید کرد؟ آیا فقط می‌خواهید در شهر خودتان ادامه‌ی تحصیل دهید یا شهرهای دیگر را هم مد نظر قرار خواهید داد.
توصیه‌ی من این است که تا جایی که می‌توانید در شهر خودتان و در کنار خانواده‌تان بمانید. به ویژه اگر در تهران و کلان‌شهرها و شهرهای دانشگاهی زندگی می‌کنید شهر خود را بر شهرهای دیگر ترجیح دهید.
به جز رشته و شهر، به دانشگاه هم فکر کنید. آیا می‌دانید کدام دانشگاه‌ها را ترجیح می‌دهید؟ اولویت‌های شما در مورد انتخاب دانشگاه‌ها چیست؟ اگر می‌خواهید اولویت دانشگاه‌ها را بدانید یک راه این است که به متوسط نمرهی قبولی یا به نمرهی آخرین افراد قبول‌شده در رشته‌های مختلف توجه کنید.
نکته‌ی مهم در مورد رشته و شهر و دانشگاه این است: می‌خواهید با کدام الگو، رشته‌ها را پشت سر هم بچینید و اولویت‌بندی کنید؟ در ادامه چند الگو را به شما معرفی می‌کنم. شما باید الگوی خود را با تفکر و دقت و مشورت با خانواده و دوستان انتخاب کنید.
معرفی چند الگو با یک مثال ساده:
در مثالی که خواهم گفت می‌توانید نام شهر و رشته‌ها را متناسب با وضعیت خود تغییر دهید. مثلاً اگر در رشته‌ی تجربی هستید دو یا سه رشته‌ی تجربی و اگر در رشته‌ی انسانی یا هنر هستید دو یا سه رشته از گروه خودتان را مثال بزنید.
فرض کنید دانش‌آموزی تهرانی است و می‌خواهد فقط رشته‌های عمران و مکانیک را انتخاب کند. ابتدا باید مشخص کند که کدام‌یک از این دو رشته را ترجیح می‌دهد. بسیاری از دانشآموزان اولویت خود را بر مبنای اقبال عمومی و سطح نمرهی هر رشته مشخص میکنند؛ اما دانش‌آموزانِ عمیق‌تر، به خواسته‌ها و ترجیح‌های خود توجه میکنند؛ زیرا ممکن است نمرهی یک رشته بالاتر باشد ولی دانش‌آموز آن رشته را کم‌تر ترجیح بدهد. روش درست‌تر این است که علایق و ترجیح‌های خود را در نظر بگیرید؛ اما اگر واقعاً نمی‌دانید کدام‌یک را بیش‌تر ترجیح می‌دهید و اگر چند رشته برای‌تان از اهمیت یکسانی برخوردارند می‌توانید بر مبنای نظر عمومی انتخاب رشته کنید. اگر به رستوران می‌روید می‌دانید چه غذایی از آن رستوران را دوست دارید، خودتان سفارش غذا می‌دهید اما اگر غذاها را نمی‌شناسید یا برای‌تان فرقی ندارند آن‌گاه می‌توانید به نظر دیگران توجه کنید که چه غذایی را بیش‌تر ترجیح می‌دهند یا از میزبان راهنمایی بخواهید. در مورد انتخاب رشته هم به همین صورت است. کسانی که خودشان می‌دانند کدام رشته را ترجیح می‌دهند افراد مصمم‌تر و موفق‌تری خواهند بود. پس از آن‌که مشخص کردید کدام رشته را ترجیح می‌دهید اکنون باید رشته‌های مورد نظرتان را به ترتیباولویت مشخص کنید.
دوباره به سراغ دانش‌آموز فرضی و مثالی خود بازمی‌گردیم. او ممکن است یکی از این الگوها را انتخاب کند. شما کدام الگو را انتخاب می‌کنید؟ یکی از این سه الگو یا الگویی که می‌تواند متفاوت باشد؟
الگوی اول:
او عمران را ترجیح می‌دهد؛ بنابراین عمران را در دانشگاه‌های شهر تهران پشت سر هم انتخاب می‌کند و سپس رشته‌ی مکانیک را در شهر تهران در همه‌ی دانشگاه‌ها به ترتیب می‌نویسد.
عمرانِ دانشگاه 1، شهر تهران
عمرانِ دانشگاه 2، شهر تهران
عمرانِ دانشگاه 3، شهر تهران
…………..
……………
مکانیکِ دانشگاه 1، شهر تهران
مکانیکِ دانشگاه 2، شهر تهران
مکانیکِ دانشگاه 3، شهر تهران
…………….
…………….
الگوی دوم:
او هر دو رشته‌ی عمران و مکانیک را در تک تک دانشگاه‌ها می‌نویسد؛ زیرا یا اختلاف چندانی بین این دو رشته قائل نیست یا این‌که اعتبار دانشگاه‌ها برایش اهمیت بیش‌تری دارد.
عمرانِ دانشگاه 1، شهر تهران
مکانیکِ دانشگاه 1، شهر تهران
عمرانِ دانشگاه 2، شهر تهران
مکانیکِ دانشگاه 2، شهر تهران
عمرانِ دانشگاه 3، شهر تهران
مکانیکِ دانشگاه 3، شهر تهران
……………
الگوی سوم:
او رشته‌ی اول خود را علاوه بر شهر خودش (تهران) در بقیه‌ی شهرها هم ادامه می‌دهد و سپس به سراغ رشته‌ی دوم می‌رود.
عمرانِ دانشگاه 1، شهر تهران
عمرانِ دانشگاه 2، شهر تهران
عمرانِ دانشگاه 3، شهر تهران
عمرانِ دانشگاه 4، شهر تهران
عمرانِ شهر «الف»
عمرانِ شهر «ب»
عمرانِ شهر «ج»
…
الگوهای دیگر:
الگوهای ترکیبی/ اکنون که با این سه الگو آشنا شدید خودتان می‌توانید الگوی دیگری را انتخاب کنید. آیا یک رشته را در شهر خودتان و دو سه شهر دیگر پشت سر هم می‌نویسید یا این‌که آن رشته را در چندین شهر می‌نویسید؟ آیا همه‌ی شهرها را انتخاب می‌کنید یا فقط در شهر خودتان می‌مانید؟
کدام الگو بهتر است؟ درست این است که شما رشته را نسبت به دانشگاه در اولویت قرار دهید؛ ولی برخی دانشآموزان تصمیم می‌گیرند که دانشگاه معتبرتر را در اولویت قرار دهند. باید خودتان فکر کنید و الگوی خود را داشته باشید. این سؤالات از سؤالات متداول داوطلبان است که به الگوی انتخاب مربوط می‌شود. داوطلبان برخی از این سؤالات را در پایان شهریور و پس از اعلام نتایج قبولی‌های کنکور سراسری و آزاد می‌پرسند و برخی را قبل از انتخاب رشته.
آیا رشته‌ی دلخواه را در شهر دیگر انتخاب کنم یا رشته‌ی دیگر را در شهر خودم؟
آیا رشته‌ی دیگر را در دانشگاه سراسری انتخاب کنم یا رشته‌ی دلخواه را در دانشگاه آزاد؟
آیا این رشته را در دانشگاه آزاد انتخاب کنم یا آن رشته را در دانشگاه غیر انتفاعی؟
و سؤال‌هایی از این قبیل.
سؤال 2:آیا می‌دانید شغل آینده‌ی شما چیست؟
آیا هنگام انتخاب رشته به شغل آینده‌ی خود نیز فکر می‌کنید؟ آیا امکانات شغلی موجود در خانواده‌ی خود را هم در نظر گرفته‌اید؟ آیا می‌خواهید بعداً در زمینه‌های شغلی پدر و مادر یا بستگان و فامیل خود کار کنید؟ اگر این گونه است رشته‌ای که انتخاب می‌کنید تا چه حد با زمینه‌های شغلی موجود در خانواده‌تان هماهنگ است؟
نکته‌ی جالب توجه این است که برخی دانشآموزان هنگام انتخاب رشته به شغل آینده‌ی خود و به امکانات شغلی که در خانواده و اطرافیانشان وجود دارد توجه نمی‌کنند. البته قرار نیست همه‌ی افراد، مشاغل موجود در خانواده‌ی خود را ادامه دهند؛ به هر حال امکان بسیار خوب و مهم، استفاده از موقعیت‌های موجود شغلی در میان خانواده و اطرافیان است. در انتخاب رشته‌ی خود حتماً به شغل آینده‌تان نیز فکر کنید.
سؤال 3: آیا نظر شما در مورد انتخاب رشته با نظر خانواده‌تان هماهنگ است؟
تصمیم نهایی با شماست؛ اما به دو دلیل بهترین مشاوران شما برای انتخاب رشته، خانواده به ویژه پدر و مادرتان هستند.
دلیل اول: پدر و مادر شما بیش از همه شما را دوست دارند.
دلیل دوم: پدر و مادر و خانواده‌تان بیش از دیگران از روحیات و خصوصیات شما آگاه هستند.
علاوه بر خانواده با دوستان خود نیز گفت‌وگو کنید. با این‌که هر کس با دیگری متفاوت است اما گفت‌وگو با دوستان سبب تمرکز و تفکر بیش‌تر خواهد شد.
پشتیبان شما به مدت یک سال در جریان امور آموزشی شما بوده است و پس از خانواده، تنها کسی است که شما را بهتر می‌شناسد و با خلق و خو و اهداف و نیازهای شما آشناست؛ بنابراین با پشتیبان خود نیز مشورت کنید.
وقتی با دوستان و مشاوران و معلمان و پشتیبان خود گفت‌وگو می‌کنید همواره به خاطر داشته باشید که بهترین مشاور برای شما خانواده‌تان است.
سؤال 4: آیا فقط در شهر خود می‌مانید یا به شهر دیگر هم می‌روید؟
آیا غیر از شهر خودتان می‌توانید به شهرهای نزدیک هم بروید؟ آیا در شهرهایی که بستگان یا فامیل نزدیکتان در آن‌جا زندگی میکنند نیز انتخاب رشته می‌کنید؟ آیا با رفتن به شهر دیگر موافق هستید؟نظر خانواده‌تان درباره‌ی رفتن شما به شهرهای دیگر چیست؟ آیا کلان‌شهرها جزء انتخاب‌های شما هستند؟
توصیه‌ی ما این است که حتی‌الامکان در شهر خودتان بمانید. به ویژه اگر شهر شما یک شهر دانشگاهی است، تحصیل در شهر خودتان را به شهرهای دیگر ترجیح دهید. هم‌اکنون اکثر دانشآموزان کلان‌شهرها ترجیح می‌دهند که در دانشگاه‌های شهرهای خودشان درس بخوانند و مثلاً در رشته‌ی پزشکی، تحصیل در دانشگاه شهر خود را حتی به دانشگاه‌های تهران ترجیح می‌دهند.
در مورد تحصیل در شهرهای دیگر حتماً با پدر و مادرتان مشورت کنید و به راحتی در مورد رفتن به شهرهای دیگر تصمیم نگیرید. امتیازات زندگی در کنار خانواده و مشکلات رفتن به شهرهای دیگر را دقیق بررسی کنید و با دانشجویانی که این مورد را تجربه کرده‌اند گفت‌وگو کنید و آگاهانه تصمیم بگیرید.
سؤال 5: کف قابل قبول شما کجاست؟
این سؤال دشوارترین سؤال است. آیا می‌دانید آخرین رشته‌هایی که انتخاب می‌کنید و قبول شدن در آن‌ها را به یک سال پشت کنکور ماندن ترجیح می‌دهید کدام رشته‌ها هستند؟ آیا اگر در رشته‌ی مورد علاقه‌تان قبول نشوید سال دیگر هم ادامه خواهید داد تا به هدف خود برسید؟ یا این‌که ترجیح می‌دهید توقع و انتظارات خود را تعدیل کنید و همین امسال به دانشگاه بروید؟
پاسخ به این سؤال هم مانند 5 سؤال دیگر کاملاً جنبه‌ی شخصی دارد و پاسخ آن برای هر دانش‌آموزی با دیگران متفاوت است.
اگر می‌خواهید در صورت قبول شدن در رشته‌ی دلخواهتان یک سال دیگر نیز ادامه دهید حتماً با پدر و مادر و خانواده‌تان مشورت کنید؛ زیرا پدر و مادر شما (به ویژه در اکثر موارد مادرتان) به خوبی روحیات شما را می‌شناسند که آیا می‌توانید برای یک سال دیگر هم درس بخوانید یا خیر.
تعیین کف قابل قبول، سخت‌ترین سؤال برای انتخاب رشته است؛ زیرا معمولاً اکثر دانشآموزان کمال‌طلب هستند و می‌خواهند به ایده‌آل و آرمان‌های خود برسند. وقتی کف قابل قبول خود را تعیین می‌کنید یعنی مشخص می‌کنید که تا چه حد حاضرید از توقعات و آرزوهای خود پایین‌تر بیایید. پاسخ به این سؤال دشوارتر است و باید خیلی درباره‌ی آن فکر کنید و با خانواده و دوستان خود مشورت کنید تا تصمیم سنجیده‌ای بگیرید.
سؤال 6: کدام رشته‌ها را خوب نمی‌شناسید؟ کدام رشته‌ها را می‌خواهید بشناسید؟
می‌خواهید در مورد کدام رشته‌ها اطلاعات کسب کنید؟ برای انتخاب رشته‌ی بهتر باید رشته‌ها را خوب بشناسید.
برای معرفی رشته‌ها علاوه بر نظرات متداول، کار جدیدی نیز انجام داده‌ایم. از دانشجویان برتر و فارغ‌التحصیلان جوان و نخبه‌ی رشته‌های مختلف خواسته‌ایم به معرفی رشته‌ی خود بپردازند؛ زیرا افق دید و نظر دانشجویان برتر و فارغ‌التحصیلان جوان و نخبه با آن‌چه شما می‌خواهید بدانید همسوتر است.
در پایان بار دیگر از شما تقاضا می‌کنم به این 6 سؤال مطرح‌شده با دقت فکر کنید. با خانواده و دوستان خود گفت‌وگو کنید و بهترین تصمیم را بگیرید. تصمیمی بگیرید که تا یک سال بعد هم آن را قبول داشته باشید.
ممکن است بخواهید ریسک کنید یا این‌که تصمیم بگیرید که حتماً همین امسال در هر رشته‌ای که قبول شوید به دانشگاه بروید و در مراحل بعدی تحصیل (کارشناسی ارشد و دکترا) به ایده‌آل خود نزدیک شوید. یا این‌که حالت میانه‌ای داشته باشید؛ یعنی نه خیلی اهل ریسک باشید و نه این‌که امسال به هر رشته‌ای قانع شوید. در هر صورت شما انسانی یگانه و منحصربه‌فرد هستید و باید بهترین تصمیم را بگیرید. با شروع زودهنگام، با در نظر گرفتن وقت کافی، با گفت‌وگوی زیاد و با تفکر عمیق، آینده‌تان را برای خود بسازید.
منبع: مهر و ماه
