میخواهید یک جلسه مطالعه را شروع کنید،اما دست و دلتان به کار نمیرود و شرایط برای آغاز درس خواندن جور نمیشود.مطالعه را شروع کرده اید،اما بعد از گذشت زمانی،متوجه میشوید که اصلا در باغ نیستید و افکارتان در عالم دیگری سیر میکند! به هنگام درس خواندن،سوژه های عجیبی از فوتبال گرفته تا خاطرات گذشته و نقشه های آینده،از گوشه و کنار ذهن بیرون آمده و شما را با خود همراه میکنند.در این شرایط،چه باید بکنید؟چه موانعی برای تمرکز حواس وجود دارند؟چگونه باید با افکار مزاحم مواجه شوید؟
موانع تمرکز
عوامل متعددی میتوانند مانع تمرکز حواس باشند.اگر شرایط مکان مطالعه مناسب نباشد،اگر زمان مناسبی را برای مطالعه انتخاب نکرده باشید، واگرمطالعه را با هدفمندی و هوشیاری شروع نکنید، به طور حتم تمرکز لازم ایجاد نخواهدشد.اهداف و انگیزه های شما هم نقش بسزایی در تمرکز حواس دارند.داشتن انگیزهی قوی ومحکم میتواندبه شما کمک کند تا بر تمام مسائل حاشیه ای غلبه کرده و با حوصله و دقت مطالعه کنید.اضطراب ناشی از حجم کار و ترس از قبول نشدن در امتحانات یا کنکور نیز،میتواند عاملی برای کاهش تمرکز باشد.عدم علاقه واقعی به درس و یادگیری هم عاملی بسیار مهم دراین زمینه است.شاید مهمتر از همه ی این عوامل،نقش و تاثیر افکار مزاحم و حاشی های است. در هر حال نکته ی مهم این است که بتوانید موانع تمرکز حواس را تشخیص دهید.
✳️کلید
برای یافتن راههای ایجاد و افزایش تمرکز حواس،ابتدا باید بتوانید مانع تمرکز را تشخیص دهید.
مرور اهداف و انگیزهها
بارها به اهمیت اهداف و انگیزه ها اشاره کردهایم.تاکید میکنیم که برای کسب نتیجه بهتر در درس خواندن و کنکور،لازم است انگیزه های درونی قوی و شفاف داشته باشید و نکته ی مهم آن که،لازم است هراز چند گاهی این انگیزه ها را مرور و بازبینی کنید.شما ممکن است آن قدر خود را درگیر افکار مربوط به درس وکلاس وتست وغیره سازیدکه انگیزه هایتان مورد غفلت و فراموشی قرارگیرند.با خودتصمیم بگیرید هفته ای یک بار،عهد و پیمان خود را با خودتان تازه کنید و به خودتان قول بدهید که از هیچ کوششی برای موفقیت دریغ نخواهید کرد.
✳️کلید
مرور مستمر اهداف و انگیزهها،شما را در افزایش تمرکز حواس یاری خواهد داد.
کنترل اضطراب
اگر چه اضطراب موضوعی نیست که در این مختصر بتوان درباره ی آن بحث کرد،اما حداقل باید به ایت نکته اشاره کنیم که اضطراب به خودی خود بد نیست و از نظر روان شناسان،وجود میزانی از اضطراب برای داشتن انگیزه لازم است.مشکل زمانی شروع میشود که شدت اضطراب افزایش یابد.اضطراب زیاد،نه تنها کمکی به موفقیت نمیکند،بلکه مانعی برای آن محسوب میشود. در فضا و شرایط اضطرابزا، مکان تمرکز حواس نیز از بین میرود.بهترین راه مواجهه با اضطراب،واقع گرایی است.یعنی از خود انتظاری متناسب با تواناییتان داشته باشید.اگر توقع شما از خودتان منطقی نباشد،آن گاه ناچار خواهید بود برای کسب موفقیت عجله کنید.عجله و دستپاچگی،اضطراب شما را اقزایش داده و موجب میشود بیشتر عجله کنید و این چرخه،بارها و بارها تکرار خواهد شد. به طور حتم،قبول دارید که تمرکزحواس با اضطراب رابطهی عکس دارند،پسیرای افزایش تمرکز حواس،باید بتوانید اضطراب خود را کنترل کرده و کاهش دهید.اگر نمیتوانید اضطراب خود را کنترل کنید به مشاور یا روانپزشک مراجعه نمایید.
✳️کلید
اگر میخواهید تمرکز حواس داشته باشید،اضطراب خود را کنترل کنید.
تقویت روانی
همان گونه که عواملی میتوانند موجب تضعیف روانی دانش آموزان شوند،در مقابل میتوانید برای تقویت روانی خود نیز راه ها و روش هایی را بیابید.روحیه تسلط و جسارت را در خود تقویت کنید.امیدوار و با اراده باشید.سعی کنید تا حد امکان ضعف های پایه ای را در دروس جبران نمایید.رفع اشکال های درسی را به طور جدی وپیگیر دنبال کنید.خودتان را برای موفقیت های هر چند کوچک،مورد تشویق قرار دهید،بر توانایی های خودتان تمرکز داشته باشید این نوع سارژهای روحیه ای،برای همه ضرورت دارد.به جای این که پدر و مادر و یا دیگران،شما را با حرف ها و یا جوایز و هدایا و تهیه ی امکانات تقویت کنند،خودتان برای تقویت روانی اقدام کنید،چراکه در این صورت انگیزه های درونیتان هم افزایش یافته و این خود،منجر به افزایش تمرکز حواس خواهدشد
✳️کلید
برای تقویت روانی خودتان،همیشه راهها و روشهایی داشته باشید و منتظر تایید و تشویق دیگران نمانید.
شناسایی افکارمزاحم
دومین موانع تمرکزحواس،افکارمزاحم نقش مهمتری دارد.این افکاربه دلیل تاثیرناخودآگاهی که دارند،مشکلات بیشتری ایجادمیکنند. دانش آموزان بسیاری این مشکل را دارندکه درحین مطالعه،کنترل مسیرذهن را ازدست داده وباگذشت دقایقی ازمطالعه،متوجه میشوندکه ذهن آنهابه صورت ناخودآگاه درمسیرویامسیرهای دیگری واردشدهاست. با افکارمزاحم چه میتوان کرد؟نه سرکوب کردن افکارمزاحم ونه تلاش برای فرار ازآنها،راه های خوبی برای مواجهه نیستند.اگراین افکار را ازبیرون کنیدازپنجره بازخواهندگشت.بهترین کاراین است که افکارمزاحم را شناسایی کنید.شناسایی افکارمزاحم،شمارابرای تسلط وغلبه برآنهایاری میدهد.چگونه این کارممکن است؟ برای شناسایی افکارمزاحم بایدذهن خودرا درمسیراین افکارقراردهید.اگربه هنگام یک فعالیت ذهنی اصلی مانند درس خواندن،جرقه ی سوژه های دیگری هم زده شد،سعی کنیدبه صورت خودآگاه،هرسوژه را دنبال نمایید.یعنی به صورت عملی سعی کنیدبه جای راندن افکار مزاحم،آنهارابشناسید.یک کاربسیارخوب آن است که این سوژه ها -هرنوع،اعم ازبدوخوب- رابنویسید.حتی اگربتوانیدهرسوژه را باجزئیاتش بنویسید،استفاده بیشتروبهتری خواهدداشت.فقط کافی است یک هفته به طورجدی ومستمربه این توصیه عمل کنید.بعد ازیک هفته، لیستی مختصریامفصل ازافکارتان خواهیدداشت.این کارحتی اگروقتگیرهم لیستی مختصریامفصل ازافکارتان خواهیدداشت.این کارحتی اگر وقتگیرهم باشد،ارزش دارد،چراکه به شماکمک خواهدکردراه درس خواندن را راحتترومسلط تری کنید. افکارمزاحم وحاشیهای ذهن خود را شناسایی کنید.
غلبه برافکارمزاحم
برای غلبه برافکارمزاحم به تناسب موضوع افکار،راههای مختلفی وجود دارد.بعدازشناسایی افکارمزاحم،بایدببینیدکه هرکدام ازآنهابرای شما چه اولویتی دارند.بعضی ازاین افکار،خیلی ساده وپیش پا افتاده هستندوبه راحتی میتوان با آنهاکنارآمد.تعدادی،سوژههای مهم ولی نه چندان محرمانهاند.بعضی ازافکارهم محرمانه وکاملاشخصی هستند.به طورکلی،برای غلبه برافکارمزاحم،این مسیرراتوصیه میکنیم:
الف:درموردبعضی ازموضوعات میتوانیدزمانهای مشخصی رابرای فکرکردن به آنها اختصاص دهید.قسمتهای کوچکی ازوقت خودرابرای
کلنجار رفتن با افکارمزاحم کنارگذاشته وهروقت هنگام درس خواندن سروکلهی سوژههای مزاحم درذهنتان پیداشد،فکرکردن به این سوژه
رابه زمان درنظرگرفته شده حواله دهید.
ب:اگربازنتوانستیدبا افکارمزاحم کناربیاییدبرخوردآمرانه وتحکمآمیزباخودبکنید.یعنی به خود دستوربدهیدکه الان واین لحظه زمان مناسبی نیست وباید درزمان خودبه سوژههای موردنظربیاندیشید.این روش را بایدتمرین کنیدتادستورهای تحکمآمیزی که به خودتان میدهید اثر داشته باشند.
ج:درموردبعضی ازسوژههایی که خیلی محرمانه نیستندمیتوانیدباپدرومادریا افراد قابل اعتماددیگرصحبت کنید.این میتواندبه آرامش شما کمک کند.
د:بعضی ازسوژههاممکن است خیلی جدیترباشند،دراین جانیزاستفاده ازخدمات مشاورهای راتوصیه میکنیم.
✳️کلید
سعی کنیدباروشهای ممکن تکلیف هریک ازسوژههایی که افکارمزاحم تلقی میشوندراروشن کنید.
اینجا- اکنون
یک راه ایجادتمرکزوغلبه برافکارمزاحم،آن است که این جاواکنونی فکرکنید.بایدباتمرین خودراعادت دهیدکه به هنگام مطالعه،همه چیزرا کناربگذارید.مثلاخودرا درگیرمسائل حاشیه ای نکنیدواگرمساله ای هم بوده،باشروع مطالعه،ضمن تحکم به خود،موردرافیصله یافته بدانید.درگیرنکردن خودبامسایل حاشیه ای درایام امتحانات وکنکور- به خصوص روزهای آخر- اهمیت بیشتری مییابد. مصداق دیگرتفکراینجا- اکنون،دل کندن ازمحرک های محیطی است.اگرقبل ازمطالعه باکسی صحبت میکردید،تلویزیون میدیدیدیابه کاری مشغول بودید،وقتی زمان مطالعه فرارسید،به خودتان وعده ندهیدکه حالا اگرمطالعه به موقع هم شروع نکردید،اشکالی نداردوبعدا زمان از دست رفته راجبران خواهیدکرد.مهمترین نتیجهی تفکراینجا- اکنون،این است که فرصتهای موجودرابه امیداستفاده بهتراززمان باقیماندهی آینده ازدست ندهید.
این موضوع،درسی برای زندگی هم محسوب میشود.بایدیادبگیریم هرکاری را در زمان خودوباحوصله وتمرکزانجام دهیم وموقع انجام یک فعالیت،خودرا باسوژههای دیگر،درگیرنسازیم.موقع درس خواندن،فقط درس بخوانیم،موقع غذاخوردن،فقط غذا بخوریم وموقع عبادت،فقط عبادت کنیم.
✳️کلید
اینجاواکنونی،فکروعمل کنید.زمان درس خواندن،فقط درس بخوانیدوهمهی سوژههای دیگررا ازخود دور کنید.
شوق یادگیری
اگربه فعالیت هایی که برای درس خواندن یاکنکور انجام میدهید،به عنوان یک اجبارنگاه کنید،کمترازتلاش خودبهره خواهیدگرفت.روحیه ی منفی،درتقویت محرک های مزاحم وحاشیه ای،نقش زیادی دارد.
یادگیری یک لذت است،لذتی که بیشترما،آن را فراموش کرده ایم.اگرکسی لذت یادگیری راچشیده باشدهم بهتریادمیگیردو هم شوقش برای یادگیری فزونی مییابد.درس خواندن- به خصوص برای کنکور- میتواندهم یک اجباروهم یک لذت باشد،امابه طورحتم،اگرجنبهی لذت بخش بودن آن بیشترباشد،کارهابهترپیش خواهدرفت واین خوددرایجادروحیه ی مثبت وکاهش محرک های مزاحم،بسیارتاثیرخواهدبود. بالاخره زمانی
که برای درس خواندن ویک سال تحصیلی صرف میکنیدتمام خواهدشد.این دست شماست که کدام جهت رابرای درس خواندن انتخاب کنید.باداشتن شوق یادگیری،از زمان وفرصتها استفادهی بهتری خواهیدکرد.
✳️کلید
شوق یادگیری رادرخودتحریک وتقویت کنیدتاعطشتان برای درس خواندن ویادگیری بیشترشود.
نتیجه گیری
-۱ برای یافتن راههای ایجاد و افزایش تمرکز حواس،ابتدا باید بتوانید مانع تمرکز را تشخیص دهید.
-۲ مرور مستمر اهداف و انگیزهها،شما را در افزایش تمرکز حواس یاری خواهد داد.
-۳ اگر میخواهید تمرکز حواس داشته باشید،اضطراب خود را کنترل کنید.
-۴ برای تقویت روانی خودتان،همیشه راهها و روشهایی داشته باشید و منتظر تایید و تشویق دیگران نمانید.
-۵ سعی کنیدباروشهای ممکن تکلیف هریک ازسوژههایی که افکارمزاحم تلقی میشوندراروشن کنید.
-۶ اینجاواکنونی،فکروعمل کنید.زمان درس خواندن،فقط درس بخوانیدوهمهی سوژههای دیگررا ازخود دور کنید.
-۷ شوق یادگیری رادرخودتحریک وتقویت کنیدتاعطشتان برای درس خواندن ویادگیری بیشترشود.
