قسمت اول
یکی از مهم‌ترین مسایلی که شما عزیزان برای آمادگی در آزمون باید به آن توجه کنید این است که وقت مناسبی را به مطالعه دروس عمومی اختصاص دهید. خیلی از داوطلبان فکر می‌کنند که با یادگیری دروس اختصاصی و آمادگی کامل در این درس ها برای کنکور می‌توانند از دروس عمومی صرف نظر و رتبه خوبی هم کسب کنند. یکی از دلایل عدم مطالعه دروس عمومی این است که داوطلبان فکر می کنند وقتی را که می توانند برای مطالعه دروس اختصاصی داشته باشند خواندن دروس عمومی از آنها می‌گیرد، و نکته دیگر اینکه خیلی از آنها به علت ضعف در بعضی از دروس عمومی مثل عربی و زبان، به جای حل مشکل و یادگیری این درس ها با استدلالی غلط سعی می‌کنند با تمرکز بر درس هایی که در آن مشکلی ندارند خود را قانع کنند که نخواندن این دروس مشکلی برای آنان به وجود نخواهد آورد. باید به خاطر داشته باشید که نخواندن دروس عمومی اشتباه بزرگی است و باعث می شود تا داوطلبان دیگر براحتی بر شما پیشی بگیرند؛ پس حتماً به این نکته توجه کنید که برای موفقیت در کنکور به هیچ وجه از هیچ کدام از دروس عمومی غافل نشوید؛ زیرا خواندن دروس عمومی به شما این امکان را می دهد که احتمال قبولی شما در کنکور چند برابر شود؛ بنابراین، داوطلبان باید توجه کنند که بخشی از وقت خود را در این زمان باقی مانده به دروس عمومی و مطالعه آن اختصاص دهند. ضمناً آنان که تاکنون مطالعه دروس را جدی نگرفته‌اند، نباید ناامید باشند؛ زیرا مغز انسان توانایی هر کاری را دارد و ما فقط باید بخواهیم و باور کنیم که موفق می شویم.
توصیه ما در این خصوص این است که:
۱- برای موفقیت در کنکور هم دروس عمومی و هم دروس تخصصی را باید خوب بخوانید و به دروس عمومی هم به اندازه کافی اهمیت بدهید و آنها را پشت گوش نیندازید.
۲- در کنار دروس تخصصی، هر روز دو تا سه ساعت یا بیشتر را با توجه به میزان آگاهی و مهارتتان در دروس عمومی برای این دروس در نظر بگیرید. اگر شما مطالب را بتدریج خوانده و زمان های مناسبی را برای مرور آنها در نظر بگیرید، حتماً توانایی پاسخگویی سؤالات بیشتری را در کنکور خواهید داشت.
۳- برای هر کدام از درسهای عمومی برنامه‌ای داشته باشید و با حساب و کتاب پیش بروید و ببینید که با این روندی که پیش گرفته‌اید، آیا می توانید بموقع تا روز کنکور، دروس عمومی را نیز به پایان رسانده و آنها را مرور کنید؛ اگر نه، تغییراتی در برنامه‌تان ایجاد کنید.
۴- مرورهای روزانه، هفتگی و ماهانه را در نظر بگیرید و تمامی مرورها را برای آخر کار و نزدیک کنکور باقی نگذارید؛ در این صورت، در آخر کار وقتی برای مرور سراغ کتاب می روید ممکن است که تمامی مطالب از یادتان برود. یک برنامه برای مطالعه دروس عمومی داشته باشید و یک برنامه برای مرور آنها. برای انجام این کار می‌توانید از ابزارهایی مانند جعبه لایتنر هم استفاده کنید.
۵- از افرادی که کنکور را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، مشورت بخواهید و ببینید که آنها برای زدن درصد بالایی در دروس عمومی چه روندی را پیش گرفته بوده‌اند.
ادبیات
ادبیات از دروس با اهمیت، دارای ضریب بالا و بسیار رتبه آور می‌باشد؛ به همین دلیل، توجه کافی به این درس از اهمیت خاصی برخوردار است. این درس برای همه گروه‌های آزمایشی به عنوان درس عمومی، ضریب بالایی دارد؛ با این حساب، می‌توان گفت که کسب نمره پایین در دو درس ادبیات و معارف جبران‌ناپذیر است. سؤالات درس ادبیات معمولاً سخت هستند و حدود ۵۰ درصد سؤالات را سؤالات دشوار تشکیل می‌دهد؛ در ضمن، طرح سؤال از متون خارج از کتاب درسی در قسمت‌های مختلف ( املا ء – آرایههای ادبی – زبان فارسی معنی و مفهوم ) به چشم می خورد.
بهترین راه تسلط بر لغت‌ها، یادگیری آنها در درون متن است؛ پس باید متن را با دقت بخوانید و زیر کلماتی که معنای آنها را نمی‌دانید خط بکشید و سپس معنای واژه های ستاره دار را از فرهنگ لغات در آورید و در حاشیه کتاب بنویسید و بار‌ها مرور کنید. سعی کنید تمام معانی را که در واژه نامه کتاب درسی در برابر هر لغت آمده است، یاد بگیرید و تنها به معانی اول کلمه بسنده نکنید. هنگام مطالعه کتاب درسی باید تمامی لغات و اصطلاحاتی را که از لحاظ معنایی و املایی اهمیت دارند، مشخص و در حاشیه کتاب یادداشت کنید و معنی لغات را حفظ کرده و با چند بار نوشتن و تمرین کلمات مهم املایی، دیکته آنها را یاد بگیرید. دانشآموزان دقت داشته باشند که این کلمات مهم معنایی و املایی در تمام بخشهای کتاب اعم از متون، شعرها، تمارین و… یافت میشوند. همچنین بعضی از واژه ها بیش از یک معنی دارند که دانش آموز باید به معانی مختلف آن توجه داشته باشد. برای مبحث املا، درسهای املایی کتاب زبان فارسی، و برای مبحث واژگان، واژگان ذکر شده در پایان کتاب نیز باید مورد توجه و مطالعه قرار گیرد.
لازم به ذکر است که معمولاً چند سؤال از لغت‌هاست. اشاره به تعداد سؤالات احتمالی در کنکور به این دلیل است که شما وقت خودتان را با موضوعاتی که در هر درس باید مطالعه کنید و اهمیت بیشتری دارد، تطبیق دهید.
سؤالات املاء معمولاً به شکل غلط املایی در یک متن یا چهار عبارت در چهار گزینه مورد سؤال قرار می‌گیرد. سؤالاتی که به صورت غلط املایی در یک متن پرسیده میشود معمولا ً دشوارتر هستند، و زمانی که املایی غلط از واژه های مشابه است پاسخگویی به سؤال دشوارتر میشود (حدود دو تا سه سؤال از املاء مطرح میشود).
یکی از بخشهای مورد سؤال در کنکور، آرایه های ادبی است. از آنجا که تقریباً نیمی از سؤالات درس ادبیات به این بخش مربوط میشود، دانش آموزان باید به طور جدی به این مقوله پرداخته و به نهایت تسلط در مباحث آن برسند و تنها راه پاسخگویی به این گونه سؤالات فقط آموختن درست آنها که شامل قالب شعری، بیان و بدیع و حفظ کردن است، می‌باشد. نکته‌ای که باید به آن اشاره شود این است که دو مقوله آرایههای ادبی و معنا و مفهوم اشعار به هم وابسته هستند و هنگام مطالعه اشعار و متون باید همزمان هر دوی آنها را مد نظر قرار داده و هر یک را مکمل دیگری نمایید. برای پاسخگویی به سؤالات آرایههای ادبی باید ابتدا تعریف ساده هر کدام از آرایهها را آموخته و هر آرایه را با یک مثال پرکاربرد و مشهور یاد بگیرید. هنگام مطالعه اشعار، باید هر آنچه از آرایهها به ذهنتان میرسد یادداشت کنید. در این هنگام باید هم به معنای ظاهری ابیات و متون توجه کنید و هم بتوانید با نگاهی تحلیلی مفهوم بیت را عنوان کنید و بتوانید متون و اشعاری را که با هم قرابت دارند، مشخص کنید؛ پس برای تسلط بر مقوله قرابت معنایی باید مطالعه با نگاهی کل‌نگرانه صورت گیرد و دانشآموز باید بتواند ابیات و متون مرتبط با هم را مشخص کند.
توجه کنید که برای یادگیری آرایه ها، نباید فقط نمونه های کتاب را حفظ کنید، بلکه به سؤالات و مثال‌های خارج از کتاب هم توجه کنید؛ به این دلیل که برخی سؤالات از خارج از کتاب طرح میشود. در کنکور بیش از یک آرایه در یک سؤال پرسیده میشود؛ مثلاً می‌گویند در کدام گزینه هر سه آرایه استعاره، تشبیه و تناسب وجود دارد و شما حتماً برای جواب دادن به سؤالات آرایه های ادبی باید بخوبی مفهوم آنها را بدانید (حدود سه سؤال از آرایه).
سؤالات تاریخ ادبیات، معمولا ً از قسمت‌هایی طرح میشود که بسادگی نمی‌توان به آنها پاسخ گفت؛ پس علاوه بر تاریخ ادبیات بالای درس‌ها، باید توضیحات و نام کتاب های مندرج در درآمد فصل‌های کتاب و همچنین فهرست اعلام پایان کتاب را بخوبی بخوانید و با روش تکرار یاد بگیرید؛ یعنی به جای اینکه برای آموختن تاریخ ادبیات یک فصل در یک نوبت، یک ساعت وقت صرف کنید، آن را در چهار نوبت ۱۰ تا ۱۲ دقیقه ای مطالعه کنید تا در حافظه شما بماند. دانشآموز میتواند با تهیه فلش کارتهایی اطلاعات مربوط به هر کدام از نویسندگان و شاعران را ثبت کرده و این فلشها را به طور مرتب مرور کند. هر کدام از کارت‌ها به یک شاعر یا نویسنده اختصاص دارد و تمامی اطلاعات مربوط به شاعر در آن ثبت شده است.
دستهبندی شاعران بر اساس مکتب ادبی یا دوره تاریخی نیز میتواند به روند یادگیری سرعت بخشد. دانشآموزان باید علاوه بر تاریخ ادبیاتهای موجود در متن کتاب، اعلام ذکر شده در آخر کتاب ادبیات فارسی را نیز به دقت مطالعه کنند. برای حفظ آثار شاعران نیز می توان از سر واژه ها استفاده کرد ( برای مثال، آثار نظامی را می توانید در واژه «ملخ ها» خلاصه کنید: مخزن الاسرار/ لیلی و مجنون/ خسرو و شیرین/ هفت پیکر/ اسکندرنامه).
در کنکور، حدود پنج تا شش سؤال از سؤالات ادبیات از زبان فارسی است. مباحث این کتاب به چهار بخش املا، نگارش، زبانشناسی و دستور زبان تقسیم می شود. دو مقوله نگارش و زبان شناسی نیز حاوی متون حفظی هستند که با شیوه سایر دروس متنی( مرور پیوسته) باید مطالعه شوند؛ اما بیشترین تاکید طراحان آزمون سراسری بر مقوله دستور زبان است. برای تسلط یافتن بر مطالب این بخش ابتدا باید تعریف ساده هر کدام از دستورها و قواعد را یاد گرفته و سپس به تمرین این قواعد بر روی متن بپردازید؛ مثلاً برای تسلط بر مبحث ساختمان اسم، ابتدا باید انواع اسم را از لحاظ ساخت بشناسید و سپس ساخت اسمهای موجود در یک متن را مشخص کنید. برای تست زدن بهتر، کتاب را خط به خط بخوانید و تمام مثال ها و تعریف‌های آن را در نظر داشته باشید. از حفظ کردن قواعد صرف نظر نموده و کاملا ً آنها را یاد بگیرید و در متون متفاوت خارج از کتاب از آنها استفاده و تمرین کنید. برای جلوگیری از فراموشی، کتاب درسی و فیش برداری ها و خلاصه نویسی ها و تست های سال‌های گذشته را مرور کنید. از معنی و مفهوم نیز ۸ تا ۹ سؤال مطرح میشود؛ به همین دلیل سعی کنید تا آنها را هم خوب یاد بگیرد. باز هم تاکید می‌کنیم که ادبیات هم، مانند دروس تخصصی شما از اهمیت خاصی برخوردار است و کسب درصد پایین در این درس، به ضرر شماست.
دین و زندگی
پس از ادبیات فارسی، درس دین و زندگی، ضریب بالایی دارد و مهم‌ترین درس عمومی محسوب میشود؛ البته در آزمون سراسری، ضریب هر درس به تنهایی اهمیت آن را نشان نمی‌دهد، بلکه کیفیت رقابت داوطلبان در آن درس بر اهمیت و نقش آن تاثیر می‌گذارد؛ در این میان، درس دین و زندگی نقش جالبی دارد. معمولاً داوطلبان ابتدا این درس و سپس ادبیات را بهتر و بیشتر می‌خوانند؛ به همین جهت، میانگین نمره قبول‌شدگان کنکور در این درس نسبت به سایر دروس عمومی بالاتر است و رقابت داوطلبان در این درس دشوارتر میشود؛ به‌طوری‌که کسب نمره پایین در این درس، شما را از آوردن نمره و رتبه لازم برای رشته‌های مطلوب محروم می‌سازد.
همان گونه که اشاره شد، دین و زندگی از جمله دروسی است که اکثر داوطلبان در کنکور درصد پاسخگویی بالایی در آن دارند . اگر به یک سؤال پاسخ اشتباه دهید و به یک سؤال اصلا ً پاسخی ندهید، نزدیک به ۱۰ تا ۵۰ نفر در رتبه کل خود ضرر خواهید کرد؛ با این همه، شما با مطالعه فقط چند ساعت در هفته می توانید به درصد بسیار خوبی در این درس برسید. سؤالی که در اینجا پیش می آید این است که نحوه مطالعه صحیح، همراه با بازدهی بالا در درس دین و زندگی، چگونه است. برای پاسخ به این سؤال باید گفت که مباحث مطرح شده در معارف به سه دسته تقسیم می شود:
۱- احاطه بر مفهوم کلی و هدف درس، به علاوه تسلط بر متن درس؛
۲- فهم آیات با تسلط کامل بر ترجمه ها و اهداف آنها؛
۳- فهم هدف روایات، متن آنها و همچنین ارتباطشان با درس.
هر درسی، هدف خاصی برای خود دارد. ابتدا باید متن درس را با دقت بررسی کرد و پس از پایان درس، سؤالات مربوط به اندیشه و تحقیق یا تفکر در آیات و تطبیق های حذف نشده از آزمون سراسری را نیز مطالعه کنیم تا چیزی از قلم نیفتد.
نکته مهم در یادگیری این درس، روش صحیح مطالعه هر بخش است. هنگام مطالعه متن درس، باید دقت کرد که سعی در حفظ کردن مطالب مانند امتحان نهایی نداشته باشید؛ پس هر بند یا پاراگراف مطالب مرتبط به بحث را به صورت مجزّا یا داخل کروشه، دسته بندی کنید، آن جمله یا مطلب را مطالعه کنید و سپس در یک زمان کوتاه، آن نکته را تجسّم کنید. توجه داشته باشید که براحتی از جزء به کل می‌توان رسید و اگر زمانی نیاز به چینش این مطالب کنار یکدیگر باشد، شما تسلط لازم را دارید؛ در عین حالی که اگر نکته یا لغت مهمی در اثنای آن کروشه یا پرانتز، وجود داشته باشد، با نکته برداری، کاملاً در ذهن می ماند، و اگر سؤال به صورتی جدا از متن کتاب طرح شود، با این روش براحتی قابل پاسخگویی است. توجه داشته باشید که محور کار حتماً باید کتاب درسی باشد. قبل از تسلط به مفاهیم کتب از هر گونه بررسی تستی جداً خود‌داری کنید. مهم‌ترین قسمت سؤالات دین و زندگی در آزمون سراسری، بخش « آیات» است. باید به این نکات توجه کنید:
۱- ابتدا باید آیه را با ترجمه آن خواند و بر آن تسلط پیدا کرد؛
۲- باید مفهوم مرتبط با آن آیه را فرا گرفت؛ به طوری که بتوان تشخیص داد کلیت آیه یا هر کدام از اجزای آن به چه نکته ای اشاره دارند؛
۳- توجه به ارتباطات آیات یا تیتر با آن موضوع و ارتباط با آیات و روایات هم مفهوم و حتی ارتباط با اشعار نیز، قسمت بسیار مهم این دسته، نکات و سؤالات است؛
۴- در مورد آیات قرآنی، نام سوره‌ها باید حفظ شود؛
۵- خط به خط دروس این کتاب مهم هستند. از روش های خوب مطالعه این درس، توجه به پاورقی و خط کشی و علامت ستاره یا پر رنگ کردن نکته های مهم است؛
۶- توجه به تمامی آیات کتاب ( ستاره دار و غیر ستاره دار ) و ترجمه کلی و حدودی لغات عربی هر آیه لازم است؛
۷- هنگام حفظ هر آیه باید به تیتر بالای آن پاراگراف و سر فصل ها توجه کافی شود؛
۸- به اشعار مطرح شده کتاب و مفهوم کلی آن توجه شود؛
۹- توجه به پاورقی‌های کتاب، بخصوص نویسنده کتاب‌ها، بسیار مهم است. بهتر است که تست‌های این درس را دو یا سه روز بعد از مطالعه انجام دهید؛
۱۰- پیشنهاد میشود که برای شروع، دین و زندگی۳ را مطالعه کنید و در ادامه، مطالعه دین و زندگی ۲ را که به علّت فاصله گرفتن از سال دوم دبیرستان، نیاز به بررسی دارد.
